Plastic

De vrouw plant een boom in de wereld.
Op haar knieën, als iemand in gebed,
tussen de resten van de vele bomen
die de storm heeft afgebroken.
Ze moet het opnieuw proberen, misschien dat die eindelijk
in vrede groeit.
Ze ziet de handen uitgespreid op de aarde
Alsof ze proberen haar kalmte op te leggen
Oh! Aarde, wees stil,
Wees stil, zodat mijn boom kan groeien
~ Halldis Moren Vesaas, Noorse dichteres

Volgens de Bijbel schiep God het universum van maandag tot vrijdag. Op zaterdag schiep hij de mens. Als de mens op dinsdag was geschapen, zou hij op woensdag dood zijn geweest, omdat er geen essentiële elementen zouden zijn geweest om te overleven. De vijf elementen aarde, water, vuur, lucht en ether zijn ernstig vervuild door ongepast gedrag van mensen. Als mensen zich netjes gedragen, wordt vervuiling van de elementen voorkomen. Hoe verspreiden mensen immorele gevoelens? Is er achteruitgang van deugden als liefde, mededogen en verdraagzaamheid? Heeft die achteruitgang te maken met de wijdverbreide vervuiling die je vandaag de dag ziet? De vijf elementen zijn er. Door wangedrag zijn ze allemaal vervuild geraakt. Oei: onzuiverheid van binnen wordt weerspiegeld als vervuiling van buiten. Goed gedrag is het echte doel van de milieucrisis!

In de NRC van 2 juni werd door redacteur Milo van Bokkum verteld over het nieuwe oude plastic van Geleen. Plasticproductie en-afval vormen een groot milieuprobleem. De toekomst ligt in minder gebruik van kunststoffen en meer hergebruik. In Limburg komt een proeffabriek voor een nieuwe recyclingtechniek. ‘Grote merken vragen steeds meer naar recycled plastic’ .  

Vanaf eind jaar moet op het enorme industrieterrein Chemelot in Geleen vlak naast de A2, een bijzondere fabriek operationeel zijn. Of beter gezegd, een fabriekje. Plastic producent Sabic en start up Plastic Energy zijn van plan jaarlijks 20.000 ton plastic ‘chemisch’ te recyclen – pakweg een half procent van de hoeveelheid die Nederland jaarlijks produceert. De aanpak is experimenteel; het idee is dat dit chemisch recyclen hoogwaardige kunststof oplevert – anders dan bij het huidige versnipperen en smelten van oud plastic. Hoe hoog de investering is, is niet bekendgemaakt. In Geleen wordt het plastic straks in buizen afgebroken tot de oorspronkelijke grondstof, olie, door het zonder zuurstof tot zeer hoge temperaturen te verhitten. Deze olie kan dan opnieuw naar de plastic fabriek van Sabic om de hoek. De chemische recyclingtechniek is complex en nog niet uitontwikkeld. Vandaar dus die proeffabriek in Geleen; er moet nog veel uitgezocht worden. Wel wordt de techniek al cruciaal genoemd voor de plasticindustrie. Fabrikanten als Sabic hebben er hoge verwachtingen van. 

De kunststofindustrie gaat de komende jaren snel veranderen, vooral door de hoge milieu-impact. Ten eerste stoten plasticfabrieken door het energie-intensieve productieproces heel veel CO₂ uit. In Nederland zijn de megacomplexen van het Amerikaans Dow in Terneuzen (circa 3.500 werknemers) en het Saoedische Sabic (1.400 werknemers in Limburg) met z’n tweeën goed voor enkele procenten van de totale uitstoot. Ten tweede is er het wereldwijde afvalprobleem. Plastic belandt in zee of wordt op een vuilnisbelt gestort, en als het wordt verbrand, levert het opnieuw CO₂ uitstoot op. Met het oog op de klimaatdoelen is het de bedoeling dat de sector, die nu vooral plastics maakt op basis van aardolie, de komende jaren grootscheeps overstapt op nieuwe productietechnieken én veel meer recyclet. Alleen die veranderingen gaan niet snel genoeg. 

Dat concluderen onderzoekers van denktank Systemiq in een uitgebreide onafhankelijke studie, die de Europese plasticindustrie naar haar toekomst liet uitvoeren. Dat rapport kwam in april uit en is buiten de sector tot nu toe nauwelijks opgemerkt. De acties van overheden en de bedrijfstak zijn tot dusver onvoldoende om in lijn te komen met het klimaatakkoord van Parijs en de Europese Green Deal. Volgens Hoogleraar Kim Ragaert vereist het héél veel afstemming tussen partijen die dat nu niet gewend zijn (zoals producenten en inzamelaars). Dat gaat handenvol geld kosten. Bij de plasticconcerns liggen nu plannen klaar voor 7 miljard euro aan investeringen in chemische recycling, en dat is pas het begin. Systemiq schat de benodigde investeringen op 1.000 miljard euro. ‘Van mij mag het dat ook kosten.’ Zegt Ragaert ‘Maar om de industrie zo ver te krijgen in deze risicovolle, nog niet rendabele technieken te investeren, moet de overheid ‘veel druk uitoefenen’. ‘We hebben gezien dat, als Europa ergens doelen op plakt, dat er dan wel dingen gebeuren.’ Denk aan de elektrische auto, waarvan de verkoop, mede door strenge emissienormen sterk groeit. Ook daarvoor hebben autobouwers enorm moeten investeren. 

Systemiq geeft in zijn rapport talloze voorzetten voor maatregelen die de overheid kan treffen. Naast een verplichting circulair materiaal te gebruiken, zou er ook bescherming moeten komen tegen import van ‘vuil’ plastic uit continenten waar geen strenge milieustandaarden gelden. ‘De plasticindustrie is niet tegen dit soort maatregelen.’ Zegt Drea Berghorst, woordvoerder van brancheorganisatie Plastics Europe. ‘Je moet soms met prikkels en geboden komen om iets los te krijgen.’ Hoogleraar Ragaert ziet eenzelfde risico bij het terugdringen van CO₂ uitstoot. ‘Je moet niet zo veel mogelijk plastic vervangen, maar alleen waar het impact heeft.’ Dus moet je geen kunststof uit een auto halen als die vervolgens zwaarder wordt en daardoor meer benzine gebruikt. In Geleen kijken ze intussen uit naar de opening van de chemische cycling fabriek dit najaar. 

Mogelijk is het een eerste stap in een veel grotere transformatie van het fabrieksterrein. daar staan nu nog een aantal krakers: de grote installaties waarin met olie plastic wordt gemaakt. Maar er is een kans dat daar in de toekomst minder van nodig zijn (nog los van dat ze op waterstof of groene stroom moeten gaan draaien). Immers, als meer plastic wordt hergebruikt en het materiaal minder wordt toegepast, is ook minder nieuw plastic nodig. ‘De capaciteit van de huidige fabrieken is te groot voor die toekomst’, meent Imhof van TNO. Wat niet betekent dat banen verloren gaan, stelt Systemiq – de capaciteit voor recycling moet tenslotte de komende tijd juist sterk groeien. Imhof verwacht dat ze in Geleen geen moeite zullen hebben hun gerecyclede plastic kwijt te raken, ook al kost het meer dan nieuw. En dat is misschien wel het belangrijkste positieve punt in de mega-opgave. Er is absoluut vraag naar gerecycled plastic. Grote merken vragen er steeds meer naar.

De uitdaging is onze kinderen een wereld van schoonheid en verwondering terug te geven. Een van de kenmerken van visionair leiderschap ligt in de vertaling van positieve intenties vanuit het hart in tastbare resultaten. Ben ik, zijn wij, krachtige motivatoren die het potentieel naar boven halen voor goed gedrag? Wat is het doel van geluk zien en gelukkig zijn, van levensvreugde? Het doel is om zinvol te zien en te zijn, om verantwoordelijkheid te delen, om meeleven te ervaren. Hoe? Ieders bijdrage hiertoe bekennen. Vandaag is het echte nu. En plastic recyclen? In de volgende column gaan we kijken hoe wetgeving (https://www.stopecocide.nl/) plastic afval uit de natuur kan houden.

Kees en Conchita Willems