Tijdloze schoonheid

Eén ervaring is meer waard dan duizend afbeeldingen ~ Stephen R. Covey

Hoe rijk voelde het aan het ziekbed, toen dit prachtig zelfgemaakte bloemwerk (zie afbeelding) werd gegeven door de schenker. Het gevoel dat iemand dit maakte vanuit compassie, en maakte om bij te dragen aan herstel, om verlichting te brengen: die ervaring spreekt boekdelen! De ervaring drong diep door en gaf hoop, raakte vertrouwen aan, was scheppend.

In vervolg op voorgaande column over de visie van Ronald Rovers (NRC-interview van Paul Luttikhuis d.d. 28 juni 2022) over volhoudbaar leven, hier zijn volgende beperkingen. Hoe kiezen we om te gaan met de aarde?

Beperking 4: Hightech leidt niet tot meer duurzaamheid. Hoogwaardige technologie heeft slechts gezorgd voor een versnelling van het grondstofgebruik. Innovatie, wat in de praktijk neerkomt op nog meer technologie, zal de wereld nooit uit de klimaatcrisis kunnen redden.

Neem bijvoorbeeld wasdrogers, zegt Rovers. Zelfs als je die zogenaamd circulair maakt, dus uit afvalmateriaal en ook extreem energiezuinig dan moet je steeds een windmolen bouwen om ze aan de gang te houden. We gebruiken dan dus wind om stroom op te wekken. Maar we hadden de wind ook direct kunnen gebruiken door de was aan een waslijn te drogen. Daarmee haal je de technologie er tussenuit met hetzelfde resultaat. De westerse economie functioneert op dit moment bij de gratie van machines die mensen steeds meer werk uit handen hebben genomen. Maar machines - en in de toekomst ook robots – kosten veel grondstoffen en hebben energie nodig om hun werk te doen. De aarde heeft al lang de ideale manier gecreëerd om zonne-energie om te zetten: dat zijn wijzelf. Mensen gebruiken toch al energie in de vorm van voedsel? Laat het werk dan ook zo veel mogelijk door mensen gedaan worden. ‘Human-tech in plaats van fuel-tech’, zoals Rovers het noemt (simpel gezegd meer fiets, minder auto). De arbeidsinput in de economie wordt direct gerelateerd aan het aantal mensen. Aangezien menselijke arbeid nooit méér kan verbruiken dan erin gaat, blijft de uitputtingssnelheid binnen het draagvermogen van de aarde.

Beperking 5: Verander de waarde van geld. In het huidige economische systeem wordt te veel waarde gehecht aan geld. Echte waarde moet komen uit het vermijden van schuld aan de natuur. Als jij een fiets koopt heb je waarschijnlijk het gevoel dat je lekker duurzaam bezig bent. Maar je hebt er wel € 700 voor betaald, geld waarmee de fietsenmaker misschien wel op vliegvakantie naar Spanje gaat. Geld dat de piloot van die vlucht naar Spanje weer gebruikt om een verwarmd zwembad in zijn achtertuin aan te leggen. Geld was ooit een ruilmiddel in het economisch systeem, rechtstreeks gelinkt aan een hoeveelheid land en grondstoffen. Maar dat verband bestaat niet meer. En nu zijn we bezig om de link met menselijke arbeid weg te halen, doordat machines en robots het werk overnemen. Dan is het enige kapitaal nog het kapitaal zelf, zonder een relatie met de fysieke wereld. Pleitbezorgers van groene groei spreken graag over people-planet-profit. Dat is slechts een poging om het bestaande economische systeem overeind te houden. Je moet profit ervan scheiden. Kijk naar de economische crisis van 10 jaar geleden. Wat was het antwoord van de EU? Eerst de banken redden en daarna schulden opkopen, dat wil zeggen geld bijdrukken en in de economie pompen, duizenden miljarden euro. Geld dat de economie overeind moet houden door consumptie aan te wakkeren. Het zijn de kleren van de keizer. Je zegt dat je het oude systeem wilt veranderen, maar je klampt je eraan vast met alles wat je hebt.

Beperking 6: Het probleem is consumptie, CO2 is daarvan een gevolg. Het is onmogelijk om de uitstoot van CO2 te reduceren en tegelijkertijd het huidige consumptiepatroon overeind te houden. Klimaatverandering kan werken als een breekijzer voor maatschappelijke verandering. We leven ver boven onze stand en laten daardoor een negatieve erfenis achter voor onze kinderen. We zullen met minder genoegen moeten nemen, minder kopen, minder reizen. Maar gelukkig niet alleen minder, ook meer: meer onderhoud, meer reparatie, meer vrije tijd, meer wandelen, meer liefde. De balans zal heel anders worden. De huidige welvaart is volledig gebaseerd op fossiele brandstoffen. Als we geen CO2 meer mogen uitstoten, dus echt nul emissies, zullen heel veel dingen domweg niet meer kunnen. Wie wil weten hoe een wereld zonder fossiele brandstoffen eruitziet, hoeft maar 150 jaar terug te kijken naar de tijd voor de industriële revolutie, toen er nog amper koeien, olie en gas werden gebruikt. Zo ver hoeven we wellicht niet terug. Met de kennis die we nu hebben en met alles wat we al hebben afgesnoept van toekomstige generaties en wat we ons hebben toegeëigend van andere landen, zouden we misschien binnen de grenzen van de planeet kunnen leven op een manier zoals begin jaren 60. Is dat erg?

Elkaar inzicht bieden in klimaat- en milieucrisis door de brede impact ervan te duiden? Dat is tijdloze schoonheid en intellectueel erfgoed. Hoe cijfers die horen bij de crisis persoonlijk worden? Het is belangrijk te beseffen hoe scheppend schoonheid is. Net als het bloemwerk ontroerde en bijdroeg aan herstel van de ziekte. Je keuze bepaalt je gedrag; laat je niet leiden door de waan van het eigen moment. Individuele keuzes doen ertoe om oplossingen te creëren. Intellectuele overwegingen stimuleren ieders milieubewuster gedrag. Hoe gaan wij om met deze continu veranderende wereld? Mogen u en ik het licht in onze geest meer en meer ontdekken als ervaring. Moeder aarde zien als voor iedereen en niet alleen voor de eigen doelgroep. Op aarde leven is geen recht, het is een voorrecht voor ons allemaal. En net als het bloemwerk essentieel bijdroeg aan herstel van persoonlijke ziekte, want gemaakt vanuit compassie, is compassie het geheim van tijdloze schoonheid van binnen en van buiten. Voor en van iedereen om volhoudbaar te kunnen leven ….

Kees en Conchita Willems

Afbeelding: https://www.maribenart.com/nie...