CPB doorrekening verkiezingsplannen: van mooie woorden naar echte cijfers

Keuzes in Kaart 2027–2030: wat betekenen de CPB-cijfers voor ons allemaal?

Vandaag presenteerde het Centraal Planbureau (CPB) een dikke pil van 308 pagina’s: de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s van tien politieke partijen.

Dat klinkt misschien droog, maar het helpt juist om te begrijpen wat partijen écht bedoelen met hun plannen. Niet alleen mooie woorden, maar ook: hoeveel kost het? Wie betaalt het? En wat levert het op?

In Amstelveen — met inwoners uit meer dan 146 landen — praten we vaak over grote thema’s als woningbouw, onderwijs, zorg, duurzaamheid en opvang van nieuwkomers. En precies dáárover zegt het CPB-onderzoek veel.

Wat doet het CPB eigenlijk?

Het CPB is een onafhankelijke organisatie die berekent wat er gebeurt als partijen hun plannen uitvoeren.

Bijvoorbeeld:

• Als een partij zegt “we verlagen de belasting op arbeid”, rekent het CPB uit wat dat betekent voor inkomens, banen en begroting.
• Als een partij zegt “we investeren meer in onderwijs en klimaat”, laat het CPB zien hoeveel dat kost — en waar dat geld vandaan moet komen.

Tien partijen deden mee: GroenLinks-PvdA, VVD, NSC, D66, BBB, CDA, ChristenUnie, SGP, Volt en JA21.

Andere partijen, zoals PVV of SP, lieten hun plannen dit keer niet doorrekenen.

Wat komt er in grote lijnen uit?

De verschillen tussen de partijen zijn groot, maar de belangrijkste thema’s zijn goed te herkennen.

Hieronder lees je wat de gemene delers zijn en waar partijen uit elkaar lopen.

🌍 Klimaat en energie

• Vrijwel alle partijen erkennen dat de omslag naar duurzame energie doorgaat, maar het tempo verschilt sterk.
• GroenLinks-PvdA, D66 en Volt investeren veel in wind, zon en isolatie.
• VVD en BBB willen het tempo iets matigen en letten op betaalbaarheid voor burgers.
• CDA en ChristenUnie zoeken een middenweg, met nadruk op realisme en draagvlak.

🏘️ Wonen en ruimtelijke ordening

• De woningnood is overal voelbaar — ook in Amstelveen.
• Partijen verschillen vooral in hoe ze willen bouwen:
  
• Linkse partijen willen dat de overheid actief investeert in betaalbare woningen.
• Rechtse partijen willen meer ruimte geven aan markt en bouwbedrijven.
• Extra opvang voor statushouders en vluchtelingen wordt niet door alle partijen op dezelfde manier gefinancierd; sommigen willen dat gemeenten meer steun krijgen van het Rijk.

💶 Belastingen en inkomens

• GroenLinks-PvdA, Volt en D66 schuiven lasten meer richting hoge inkomens en vermogenden.
• VVD, BBB en JA21 willen lastenverlichting voor werkenden en ondernemers.
• Het CPB laat zien dat sommige partijen miljarden extra willen uitgeven aan onderwijs, klimaat en zorg — en dat dat alleen lukt met hogere belastingen of bezuinigingen elders.

🕊️ Migratie en integratie

• In Amstelveen merken we de effecten van migratie dagelijks: door internationale scholen, expats, studenten, maar ook door de opvang van vluchtelingen.
• Het CPB rekent de financiële kant van migratie door: wat kost opvang, inburgering, huisvesting, en wat leveren nieuwkomers later op aan werk en belastingopbrengsten?
• Sommige partijen (zoals NSC en BBB) willen migratie beperken; anderen (zoals D66 en Volt) leggen nadruk op integratie en Europese samenwerking.
• De cijfers tonen dat beleid hier grote invloed heeft op de arbeidsmarkt, woningvraag en lokale voorzieningen.

💚 Zorg en onderwijs

• De zorguitgaven blijven groeien. Vrijwel alle partijen erkennen dat daar keuzes nodig zijn.
• ChristenUnie, D66 en GroenLinks-PvdA willen investeren in preventie en welzijn.
• VVD en BBB zoeken naar meer doelmatigheid in het systeem.
• Onderwijs is bij bijna alle partijen een prioriteit, maar de financiering verschilt.

Waarom zeggen sommigen: “Je hebt meer aan het CPB dan aan een kieswijzer”?

Omdat een kieswijzer je vertelt waar je het mee eens bent, maar niet hoe het betaald wordt.

Het CPB laat precies dat zien:

• Wat de plannen kosten.
• Of ze financieel haalbaar zijn.
• Wat het betekent voor werk, groei, inkomen en milieu.

Zo kun je zelf beoordelen of beloften realistisch zijn.

Dat maakt de CPB-doorrekening eigenlijk een “kijk-onder-de-motorkap van de politiek”.

Wat betekent dit voor Amstelveners?

Voor een stad waar onderwijs, diversiteit en duurzaamheid hoog in het vaandel staan, is de CPB-analyse bijzonder leerzaam.

• Je ziet welke partijen investeren in duurzame mobiliteit en groene energie, wat aansluit bij lokale klimaatdoelen.
• Je kunt vergelijken wie ruimte biedt voor opvang van vluchtelingen en huisvesting van internationals.
• En je kunt ontdekken wie wil investeren in onderwijs en kinderopvang, cruciaal voor gezinnen en expats.

Tot slot

Het CPB zegt niet op wie je moet stemmen, maar laat wel zien wat de gevolgen zijn van politieke keuzes.

Voor Amstelveners — of je nu hier bent geboren of uit India, Oekraïne, Zuid-Afrika of Italië komt — is dat inzicht goud waard.

Lees de samenvatting op cpb.nl, of blader door de doorrekening zelf.

Bekijk ook onze interactieve infographic waarin je per politieke partij een selectie van budgettaire keuzes, effecten op de middellange termijn en effecten op de lange termijn bekijken.

En praat erover met je buren, collega’s of in de klas: wat vind jij belangrijker — groei, rechtvaardigheid, klimaat of betaalbaarheid?

Foto Pexels, Jan vander Wolf