Schommelen in de tijd

Met het voorbijgaan van de tijd, zal alles op zijn plaats vallen ~ Ethel Portnoy

Met het oog op gezondheid staat beweging voor alle leeftijden vooraan. Schommelen blijkt uit onderzoek, is goed voor bloeddruk, ademhaling, coördinatie en concentratie. Ook het humeur knapt ervan op. Deze schommel staat in het Amsterdamse Bos op het terrein van Europarcs, het goed bezochte vakantiepark vlak bij Aalsmeer. Metaforisch is schommelen als een vervoermiddel in de tijd, het betere tijdreizen. Bij het schommelen triggeren indrukwekkende gebeurtenissen uit het verleden of mogelijke in de toekomst je verbeelding. Door vergane beelden en toekomstbeelden ontdek je wat je belangrijk vindt. Het werkt gewoon zo. De werkelijkheid die afleidt van je persoonlijk doel of juist inspireert? Van doorgaan met je zorgen maken of, in plaats daarvan verbanden zien? In onze vorige column bespraken we de eerste hoofdstukken uit het boek Duurzamer leven. Laten we verder gaan.

Druk op politiek en bedrijfsleven: Ondanks alle goede bedoelingen kunnen huishoudens het probleem niet alleen oplossen. Op eigen kracht kunnen we de CO₂ -uitstoot nooit terugbrengen naar een niveau dat de klimaatverandering een halt toeroept. Op het gebied van energie en vervoer – de twee grootste veroorzakers van broeikasgassen – moeten in de eerste plaats de overheid en het bedrijfsleven in actie komen. Daar komt meer beweging in. In 2019 hebben overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties het Nederlands Klimaatakkoord gesloten. De Europese Unie heeft de Green Deal aangenomen. De belangrijke stappen moeten écht gezet worden. Prima om bij jezelf te beginnen, maar minstens zo belangrijk is het om een groter draagvlak te creëren. Bijvoorbeeld door betrokken te zijn bij lokale verenigingen of buurtinitiatieven die opkomen voor het klimaat. Door samen meer te eisen van de politiek en het bedrijfsleven. Door misstanden aan te kaarten, kunnen we de druk opvoeren om het klimaat te redden – nu er nog tijd is.

Wij denken hier aan Milieudefensie die concrete plannen van grote Nederlandse bedrijven heeft laten vergelijken met hetgeen in 2030 bereikt moet zijn. Een reductie van 45% is noodzakelijk om te forse opwarming van de aarde te voorkomen.

Het broeikaseffect: Om de aarde zit een dunne laag gas. Deze beschermt ons tegen schadelijke straling uit de ruimte, verkleint de temperatuurverschillen op aarde en zorgt ervoor dat de temperatuurverschillen dragelijk zijn. Als de atmosfeer niet bestond zou het gemiddeld heel koud zijn. Maar de atmosfeer moet ook voldoende warmte doorlaten die door de aarde wordt uitgestraald, om te voorkomen dat de aarde te veel opwarmt. Doordat gassen in de atmosfeer de uitgestraalde warmte deels doorlaten, werkt de atmosfeer als een broeikas. De atmosfeer bestaat voor 78% uit stikstof en voor 21% uit zuurstof. Andere gassen komen voor in kleinere concentraties. De zogeheten broeikasgassen laten zonlicht ongehinderd door, maar absorberen infraroodstraling die de aarde uitstraalt. Dit natuurlijke broeikaseffect zorgt voor goede leefomstandigheden. Ongeveer twee derde van deze gassen bestaat uit waterdamp (H₂O), gevolgd door kooldioxide (CO₂), distikstofoxide (‘lachgas’, N₂O) en methaan (CH₄).

Het CO₂-probleem: Waterdamp speelt geen rol in de discussie over klimaatverandering doordat we weinig invloed hebben op de totale hoeveelheid ervan in de atmosfeer. Die wordt vooral bepaald door de temperatuur. Waterdamp versterkt wel door mensen veroorzaakte klimaatverandering, maar is er niet de oorzaak van. Dit in tegenstelling tot koolstofdioxide. Sinds het begin van de industrialisatie steeg het CO₂ -gehalte in de atmosfeer met 50%. CO₂ wordt voornamelijk veroorzaakt door ontbossing en door de verbranding van fossiele brandstoffen. Het kan tot 1000 jaar in de atmosfeer blijven.

Het potentieel: Broeikasgassen dragen op verschillende manieren bij aan de opwarming van de aarde. Zo heeft 1 kg methaan uit de vee- en rijst- teelt 28 maal hetzelfde effect van dezelfde hoeveelheid CO₂ . Lachgas is bijna 300 keer sterker. Het broeikaseffect van kunstmatig geproduceerde fluorkoolwaterstoffen is nog groter. Om de emissies van de verschillende broeikasgassen met elkaar te kunnen vergelijken, worden ze omgerekend in CO₂ -equivalenten. Als verwezen wordt naar een bepaalde hoeveelheid CO_2, dan gaat het om de hoeveelheid van alle broeikasgassen.

Hogere temperaturen hebben ernstige gevolgen: Als het op de VN-klimaattop gaat over enkele graden opwarming van de aarde, zien velen dat niet als een probleem. Iedereen heeft immers wel eens meegemaakt dat het in relatief korte tijd 10, 20 of zelfs 30^oC warmer werd. Dat is een denkfout. Het gaat hier niet om het weer van enkele dagen of in een bepaald jaar. Het gaat om het gemiddelde gedurende decennia oftewel het klimaat. Enkele graden opwarming maakt voor het klimaat een enorm verschil. En heeft ernstige gevolgen.

Smeltend ijs: Op Antarctica, op Groenland of in de Alpen, overal smelten ijs en gletsjers in een recordtempo. Gletsjers op Antarctica smelten op dit moment 5 keer zo snel als in 1990. Gevolgen: Als bijvoorbeeld de Thwaites-gletsjer in West-Antarctica (zo groot als de Amerikaanse staat Florida) smelt, stijgt het niveau van de oceanen in de wereld met een halve meter. Als al het ijs op de Zuidpool zou smelten stijgt de zeespiegel met 5 meter. Gevaar; Als het smelten te lang doorgaat, zijn het poolijs en de gletsjers niet meer te redden. Zelfs niet als we erin slagen de opwarming van de aarde te stoppen.

Dooiende permafrost: Probleem: In de koudere streken van de aarde zorgen stijgende temperaturen ervoor dat de permanent bevroren bovenlaag van de bodem ontdooit. Micro-organismen kunnen dan de biomassa van dode planten afbreken. Daarbij komen broeikasgassen vrij, vooral methaan. Gevolgen: Het effect van methaan op het klimaat is 28 keer groter dan het effect van CO₂. Methaan is verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van door mensen veroorzaakte opwarming van de aarde. De hoeveelheid ervan in de lucht stijgt momenteel snel. Gevaar: Als grote hoeveelheden methaan in de atmosfeer blijven komen, zal de permafrost onomkeerbaar ontdooien.

Durf druppelkracht op de gloeiende plaat te delen. Draag bij aan saamhorigheidsgevoel voor onze aarde. Hoop doet leven, echt waar. Wellicht onverwacht dat plannen en afspraken lokaal, landelijk en wereldwijd realiseerbaar blijken? Bijvoorbeeld door diep menselijk besef van actuele klimaatverandering, onthullend. Tot de volgende column, waarin we focussen op het laatste deel van het boek Duurzamer leven voor persoonlijk en samen groen voelen, denken en doen.

Kees en Conchita Willems