Stemmen met verstand – democratie is meer dan een verkiezingsspel

Verkiezingen lijken steeds meer op een roulettetafel. Je zet in op rood, hoopt op winst, maar uiteindelijk draait het wiel en blijkt zwart er met de buit vandoor te gaan. Niet uit kwade wil, maar omdat politiek voor velen is verworden tot een gok: je kiest iemand die “het zegt zoals het is”, en hoopt dat het beter wordt. Toch is die hoop niet zomaar weg te zetten. In een tijd van oorlog, migratie, woningnood en stijgende prijzen is de behoefte aan houvast groot.

Uit onderzoek van Ipsos blijkt dat peilingen daarbij een verrassend grote rol spelen. Veel kiezers golven mee op de verwachte winnaars,  alsof succes op voorhand gelijkstaat aan gelijk. En opvallend is dat juist mensen met lage inkomens, die het meest afhankelijk zijn van zorg, onderwijs en betaalbaar wonen, hun vertrouwen geven aan partijen die diezelfde voorzieningen vaak willen inperken. Dat is geen domheid, maar wantrouwen: een roep om gezien te worden, niet alleen in beleid, maar in waardigheid.

Intussen zijn de grote thema’s van de afgelopen jaren — klimaat, stikstof, duurzaamheid — naar de achtergrond verschoven. De wereld brandt in Oekraïne en Gaza, en dichter bij huis laait het politieke vuur op over identiteit en migratie. In dat decor wint de belofte van sterke leiders aan glans. Eenvoudige antwoorden vinden nu eenmaal makkelijker gehoor dan ongemakkelijke waarheden.

Maar juist daarom is het belangrijk dat we onze democratie niet verkwanselen aan gemak. Nederland heeft iets zeldzaams opgebouwd: een stelsel van onafhankelijke kennis en controle. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), de Sociaal-Economische Raad (SER), de Raad van State en de Gezondheidsraad waken over beleid dat verder kijkt dan de waan van de dag. Ze zijn het morele kompas van onze instituties — en hun onafhankelijkheid is de zuurstof van onze democratie.

Toch zien we bij sommige partijen een groeiende bewondering voor leiders als Orbán en Trump, die juist die instituties ondermijnen om sterker te lijken. Sterk leiderschap is echter geen kwestie van volume, maar van verantwoordelijkheid — de moed om naar de kwetsbaren te luisteren en wetenschappelijke kennis niet als hinderpaal, maar als richtingaanwijzer te zien.

De komende verkiezingen draaien dus niet alleen om wie er wint, maar om wat we willen bewaren. Willen we een land dat luistert naar feiten, waarden en advies, of één dat zich laat leiden door de stemming van de dag? Stemmen is geen gok, het is een keuze voor vertrouwen in elkaar, in de rede, en in de zorg voor wie dat het hardst nodig heeft

• Alex Vermeer schrijft voor MijnAmstelveen over maatschappelijke thema’s, met oog voor nuance en verbinding.”

foto MijnAmstelveen