Winkelcentrum Stadshart, 25 jaar

In november 2023 viert winkelcentrum Stadshart Amstelveen haar 25-jarig bestaan. Die 25 jaar hebben betrekking op de grootschalige verbouwing die het centrum van Amstelveen in de jaren negentig van de twintigste eeuw onderging. Die begon al in 1988/1989 met de overkapping van het Binnenhof. Halverwege de jaren negentig ging ook Plein 1960, een groot parkeerterrein waar de vrijdagmarkt werd gehouden, op de schop. Je herkent het oude ‘plein’, zoals het winkelcentrum in de volksmond werd genoemd, van toen niet meer. Er kwamen een ondergrondse parkeergarage, het Rembrandthof, waarin nu ook de Bijenkorf is gevestigd, een busstation en het Cobramuseum. Het Plein 1960 werd omgedoopt in Stadsplein. Op 17 september 1998 vond de heropening plaats van het Stadshart. Bij de officiële opening voor genodigden in de Schouwburg en in het Cobramuseum was ook Koningin Beatrix aanwezig.

Tot 1961 was het Oude Dorp het centrum van Amstelveen. Hier waren het raadhuis, twee kerken, een bioscoop, het postkantoor, cafés, enkele scholen en veel winkels. Na de Tweede Wereldoorlog begon de bevolking van Amstelveen te groeien. Het gemeentebestuur zag in dat de voorzieningen in het dorp deze groei onmogelijk zouden kunnen opvangen. Het lag bovendien nogal excentrisch ten opzichte van de nieuwbouw en zou het toegenomen verkeer niet kunnen verwerken. Het gemeentebestuur besloot in 1950 het centrum van de gemeente te verplaatsen naar een meer centrale plaats. Het zou komen ten noorden van de Burgemeester Van Sonweg en ten westen van de (verlengde) Keizer Karelweg. Hiermee blikte het bestuur vooruit op de ontwikkeling van de Burgemeester Van Sonweg tot rijksweg (de huidige A9), die ervoor zou zorgen dat het winkelcentrum goed ontsloten zou worden. Tevens zou in deze omgeving de meeste nieuwbouw tot stand worden gebracht. In de jaren vijftig waren er nog geen 7.000 inwoners. Verwacht werd dat de gemeente zou groeien tot circa 60.000 inwoners.

In het nieuwe centrum zouden diverse gebouwen komen: een raadhuis, een bankgebouw, een gezondheidscentrum, een cultureel centrum, een bioscoop, een huishoudschool, een politiebureau een tehuis voor ‘ouden van dagen’, twee warenhuizen, woningen en natuurlijk winkels. Als eerste werd op 23 november 1955 winkelcentrum Rembrandtweg geopend, met circa 30 winkels. De Rembrandtweg was de toegangsweg tot het nog te realiseren winkelcentrum en werd later aangesloten op de Keizer Karelweg. Deze aansluiting is inmiddels verdwenen voor de bouw van de bibliotheek en de verbouwing tot Stadsplein.

Inmiddels moesten de plannen worden bijgesteld omdat Amstelveen een van de gemeenten was die de groei van Amsterdam moesten opvangen. Er moest een centrum worden gerealiseerd voor een gemeente met 100.000 inwoners in de toekomst (1980). Drie bekende architectenbureaus (Van den Broek en Bakema, Arthur Staal en P. Zanstra, werkten met de gemeentelijke stedenbouwkundige dienst aan een ‘hart’ voor de gemeente. Het nieuwe plan legde meer de nadruk op het winkelaspect.

De vorm van het nieuwe centrum werd bepaald door de inmiddels aanwezige bebouwing: de Rembrandtweg en de woonwijk met onder andere de Gerard Doulaan, de Adriaen van Ostadelaan en de Pieter Lastmanweg. Het centrum bestond uit het Binnenhof, de Galerij, het Buitenhof en Plein 1960. De Rembrandtweg deelde het centrum oorspronkelijk in tweeën. Dit is bij de verbouwing tot Stadshart in de jaren negentig van de twintigste eeuw ‘verholpen’ door de Rembrandtweg te verkorten, waardoor het centrum één geheel is geworden.
Het Binnenhof, dat nu volledig is overkapt, bestond uit enkele pleinen, met luifels bij de winkels voor overdekt winkelen. Er was een damesstraatje, waar bijna alleen goederen voor dames werden verkocht en er was ook een herenstraatje, waarvan het assortiment op heren was afgestemd. De indeling was beïnvloed naar het voorbeeld van de Rotterdamse Lijnbaan. Een raadhuis kwam er echter niet, dit werd in 1980 aan de Poel gebouwd.

Het nieuwe winkelcentrum dat in zijn geheel ook Plein 1960 werd genoemd, werd op 16 november 1961 geopend door burgemeester Rijnders. Veel winkels waren toen al open, omdat Sinterklaas al in het land was. Er was ruim 28.000 m2 aan winkeloppervlak gerealiseerd en dat zou nog verder worden uitgebreid. Hierbij was een regionale functie van het centrum een uitgangspunt. Het centrum was bij de opening niet af. Er lagen nog meer plannen op de plank, waaronder de bebouwing van Plein 1960, de bouw van een Cultureel Centrum, en de toevoeging van meer winkels en kantoren. Ook de komst van een Bijenkorf was gepland, maar V&D, dat al een filiaal in het winkelcentrum had, en andere winkeliers verzetten zich hiertegen. Het Cultureel Centrum kwam er wel, maar het duurde nog tot 1973 voordat met de bouw kon worden begonnen.

De plannen voor voltooiing en uitbreiding van het centrum werden in de jaren zeventig diverse malen gewijzigd omdat ze ofwel financieel niet haalbaar waren ofwel inmiddels achterhaald door de snelle bevolkingsgroei. Uiteindelijk kwam het tot een juridische procedure toen Gedeputeerde Staten (G.S.) van Noord-Holland hun goedkeuring aan het plan onthielden. Pas in 1984 oordeelde de Kroon dat dit ten onrechte was, met uitzondering van het warenhuis (de Bijenkorf). Een Bijenkorf in Amstelveen zou teveel concurrentie opleveren voor Amsterdam en omliggende gemeenten.
Na deze uitspraak kon worden gewerkt aan de definitieve vormgeving van het centrum. In 1988 kwam het eerste plan om Plein 1960 om te bouwen tot een Stadshart en in de jaren negentig heeft dit verder vorm gekregen en is het uitgevoerd. En ook de Bijenkorf is er uiteindelijk toch gekomen.

Plein 1960 met op de achtergrond de Zaagtandflats in 1961, foto v.d. Berg, herkomst Beeldbank Amstelveen
Op deze locatie is nu het Stadsplein.

Bronnen:

Amstelveens Nieuwsblad 11 oktober 2023, Stadshart viert feest
M. van Munster, het verleden van het Stadshart in: Amstel Mare, jaargang 9, nummer 4, december 1998
Foto's: Beeldbank Amstelveen