Kip en ei van circulair bouwen

In ons eerste, dubbeldikke digitale magazine van 2022 lees je drie expertcolumns van de hand van Marten Valk, Coen Verboom en Hans Korbee. Zij gaan in op de vele aspecten van circulair bouwen, zoals de de sociaal-culturele kant en de kansen voor biobased materialen. Korbee neemt je bovendien mee in een diepgravend artikel over de milieukosten in 2050 en het herstel van biodiversiteit.

Koplopers

Marten Valk: “In transities is het noodzakelijk om de technische kant te overstijgen en de sociaal-culturele kant te includeren. Welke dynamiek speelt er in deze tijden van chaos in de bouwsector? Hoe versnellen we gezamenlijk de koers en nemen we iedereen daar tegelijkertijd in mee? Laten we uitsteken boven de bouwsector, nieuwe bruggen bouwen en de boel opschudden voordat we te snel over nieuwe EPG+MPG-eisen praten.

Hierbij speelt mee”, aldus Valk (foto onder), “dat de overheid en het traditionele bedrijfsleven met elkaar in bed liggen. De lobbykracht van de heersende macht voorkomt dat de regelgeving op natuurlijke wijze de tijdgeest volgt. Daarom is het interessant om te kijken naar de houding en het gedrag van koplopers.

Koplopers worden gedreven door intrinsieke motivatie in combinatie met het voelen van een externe urgentie. Vanuit die urgentie maken ze zich boos over zouteloze regelgeving vanuit de overheid en de vertragende lobbykracht van de heersende macht. Volgens mij is het effectiever als ze hun boosheid kanaliseren en inzetten voor meer furore aan kop van de koers. Zo laten ze de massa versnellen en voorkomen ze dat gedoe rond regelgeving hen afremt.

Marten Valk - De sociaal-culturele kant van transitie in de bouw

Lisdodde

Coen Verboom: “Wat was er eerder: de kip of het ei? Die vraag is een goede metafoor voor innovatie in de circulaire bouw. We willen wel circulair bouwen, maar de materialen zijn er niet, of niet voldoende. En die materialen zijn er niet omdat ze niet of nauwelijks afgenomen worden.

Dijkstra Draisma besloot”, aldus Coen Verboom (foto rechts), “een paar jaar geleden dat het eigenlijk niet uitmaakt wat er eerder komt, zolang er maar íéts eerder komt. Uit de levenscyclusanalyse (LCA) van onze producten kwam naar voren dat vooral op het gebied van isolatie veel te winnen was. Daar is onze jacht naar de kip - óf het ei - begonnen.

Onze zoektocht ging langs diverse materialen. Cellulose, wc-papier en gebruikte spijkerbroeken passeerden de revue. Uiteindelijk kwamen we bij lisdodde, de bekende sigarenplant uit de sloot.
Uit deze plant halen we materiaal dat vergelijkbare prestaties levert als bijvoorbeeld cellulose. Lisdodde is een materiaal dat we jaarlijks kunnen oogsten, het bespaart veel CO2 en past heel goed in onze bouwsystemen. Een circulair ei.”

Coen Verboom - De kip en het ei van circulair bouwen

Spraakverwarring

“Transities leiden altijd tot spraakverwarring. Partijen denken dezelfde taal te spreken, maar dat blijkt toch niet altijd het geval”, ziet Hans Korbee (foto rechts). “Omdat circulair bouwen zoveel fasen omvat - van winning van grondstoffen tot hergebruik na einde levensduur - en zoveel rollen - van ontwikkelaar tot bewoner en van bouwer tot financier - kost het tijd en moeite om een gemeenschappelijke taal en begrippenkader te ontwikkelen en eigen te maken.

Hoewel de huidige uitwerking nog onderwerp van felle discussies is, is er een toenemend aantal partijen dat het achterliggende denkmodel ondersteunt. De stip aan de horizon wordt daarmee dat de milieukosten van de bouw in 2050 per saldo en op jaarbasis op nul uitkomen.

Biodiversiteit nog een stiefkindje

Steeds breder dringt het besef door dat biodiversiteit letterlijk van levensbelang is voor de mens. Verscheidenheid aan levensvormen is niet alleen de ontstaansbron van nieuw leven, maar ook essentieel voor het herstel van milieuschade. Het verlies aan biodiversiteit zowel op landelijk als mondiaal niveau is in toenemende mate zorgwekkend.

Hoopgevend is de mogelijkheid om biodiversiteit niet alleen af te breken, maar ook op te bouwen. Het streven naar behoud van diversiteit krijgt daarmee twee wapens: schade verminderen en toename faciliteren. Twee voorbeelden uit de praktijk hierbij: gebruik van tropisch hout met FSC-keur zorgt niet alleen voor minder schade bij het kappen, maar ook voor een toename van de vitaliteit van de bossen en lokale economieën.

Dichter bij huis laten de projecten in het kader van ruimte voor de rivier zien hoe winning van zand en grind samengaan met minder overstromingen en meer biodiversiteit. Deze factoren kunnen voor een groot deel binnen de huidige LCA-berekeningen worden meegenomen en daarmee een waardering in de Nationale Milieu Database NMD krijgen. Maar met ‘goede’ grondstoffen kun je nog steeds ‘foute’ projecten realiseren.”

Hans Korbee - Circulair: milieukosten naar nul en herstel biodiversiteit

Je leest de complete columns in het uitgebreide, gratis digitale magazine Circulariteit.