Bestuurlijk armpje drukken: Amstelveen en ministerie ruziën over studentenwoningen onder vliegroute

De ene overheid die de andere voor de Raad van State daagt: in het slepende dossier van woningbouw onder de vliegroutes van Schiphol staan de gemeente Amstelveen en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat dinsdag tegenover elkaar.

In dit conflict draait alles om de vraag: kan een gemeente (al dan niet tijdelijke) woningbouw ontwikkelen in een gebied waarvoor beperkingen gelden vanwege geluidshinder door het vliegverkeer? Niet alleen Amstelveen heeft deze vraag; alle buurgemeenten van de nationale luchthaven worstelen er al jaren mee.

‘Het lijkt of we speelbal zijn geworden tussen ministeries die verschillende signalen afgeven’, zegt de Amstelveense wethouder Floor Gordon (Ruimtelijke Ordening, D66). Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken – verantwoordelijk voor wonen – stimuleert woningbouwprojecten, terwijl Infrastructuur en Waterstaat – verantwoordelijk voor luchtvaart – juist niet meewerkt, vindt de gemeente.

Broodnodig

Negen jaar werkte Amstelveen aan een nieuwe bestemming voor de zieltogende kantorenwijk Kronenburg, grenzend aan de studentencampus Uilenstede waar 3.400 studenten wonen. Met de marktpartijen die eigenaar zijn van grond en kantoren werd overeenstemming bereikt over de transformatie van het gebied, waar onder meer 2.500 broodnodige studentenwoningen moeten worden gebouwd.

De gemeente is blij, de provincie is blij, studentenhuisvester DUWO is opgetogen, en zelfs de eigenaren van de leegstaande kantoren zijn tevreden. Bij die laatsten is het geen vanzelfsprekendheid om mee te werken aan zo’n project, waarbij de huurprijs voor de helft van de kamers maximaal 425 euro per maand wordt.

Maar het is allemaal buiten de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) van het ministerie van I en W gerekend. Die vindt dat het bestemmingsplan in strijd is met het zogenoemde Luchthavenindelingsbesluit Schiphol en wil dat de Raad van State het plan vernietigt. Het is niet uniek dat het Rijk en een gemeente tegenover elkaar staan bij de Raad van State. Het overkwam bijvoorbeeld de voormalige gemeente Onderbanken in een zaak over bomenkap en Awacs-toestellen.

Gezondheid

Zo is nu het stadium van bestuurlijk armpje drukken bereikt. Wethouder Floor Gordon is niet van plan te buigen. ‘We hebben echt niet zomaar even snel een plannetje in elkaar getimmerd. Gemeenten hebben sinds 2018 meer ruimte gekregen voor eigen belangenafwegingen bij het bouwen onder de vliegroutes. Wij hebben uiteraard ook gekeken naar de impact van vliegverkeer op de gezondheid en naar veiligheidsaspecten.’

Behalve 2.500 studentenkamers wil Amstelveen in het Kronenburg-gebied 1.580 zogeheten extended stay- kamers bouwen, waar onder anderen kenniswerkers, expats en internationale studenten of docenten maximaal een half jaar kunnen wonen. Het gebied ligt dicht bij de Zuidas en de Vrije Universiteit en aan dit type woonruimte is grote behoefte, redeneert de gemeente.

Wethouder Gordon beklemtoont dat het bestemmingsplan niet voorziet in ‘reguliere woningbouw’, maar in ‘tijdelijke bewoning’ met allerhande voorzieningen. Er zal ‘geluidsadaptief’ worden gebouwd, verzekert Gordon. ‘Gemiddeld gaan de studenten er pakweg 2,5 jaar wonen. In veel beter geïsoleerde woningen dan die een eindje verderop in Uilenstede. Daar wonen 3.400 studenten, onder dezelfde vliegroute.’

In het licht van mogelijke gezondheidsschade door geluidsoverlast heeft Amstelveen ook de GGD betrokken bij het opstellen van het bestemmingsplan. Gordon: ‘Die steunt ons. Vanwege de relatief korte tijd dat de studenten daar wonen en ook in het licht van hun leeftijd is het onwaarschijnlijk dat er blijvende gezondheidsschade wordt opgelopen.’

Niet blij

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) maakt er geen geheim van ‘niet blij’ te zijn dat Amstelveen de confrontatie zoekt. Welke beroepsgronden de ILT precies bij de Raad van State gaat inbrengen, houdt de toezichthouder nog geheim. Vast staat dat de ILT het bestemmingsplan strijdig acht met het Luchthavenindelingsbesluit Schiphol. Kronenburg valt in een zogeheten zone 4-gebied volgens dat besluit. Daarbinnen mogen hooguit 25 woningen per bouwplan worden neergezet.

Een gemeente kan eventueel wel meer bouwen, maar alleen als er sprake is van ‘bijzondere omstandigheden’ én na het indienen van een verklaring van geen bezwaar bij de ILT. Dat laatste is niet gebeurd, zegt de ILT. ‘Dat er woningnood is betwist niemand, maar dat is geen bijzondere omstandigheid.’ De ILT zegt niet blind te zijn voor andere belangen dan alleen die van de luchtvaart. Twee maanden geleden kreeg Castricum wél toestemming voor de bouw van 73 woningen, terwijl hier ook de gewraakte geluidszone van toepassing is.

Feit is dat het ministerie van BZK juist Kronenburg heeft aangewezen als ‘sleutelgebied’ in de Nationale Omgevingsvisie. Dat is een soort predicaat voor gebieden waar versneld grote maatschappelijke opgaven moeten worden aangepakt. Amstelveen vindt Kronenburg, pal naast een al bestaande studentencampus, een logische plek om iets te doen aan het grote tekort aan studentenwoningen in de regio.

Vrome intenties

Dat de vrome intenties in Haagse nota’s op gespannen voet kunnen staan met de weerbarstige praktijk is juist in het Schiphol-dossier vaker gebleken. Voor de regio Schiphol is door het Rijk een grote woningbouwopgave voorzien en tegelijkertijd is regelgeving in de maak die bouwplannen van de buurgemeenten van de luchthaven op zijn minst nog meer bemoeilijkt.

De Noord-Hollandse gedeputeerde Jeroen Olthof (Leefbaarheid, Luchtvaart) trok al aan de bel bij datzelfde ministerie van BZK, dat nu jaren sleutelt aan de nieuwe Omgevingswet. Straks worden allerlei vormen van geluidhinder bij elkaar opgeteld om te bepalen of er ergens wel of niet woningen kunnen worden gebouwd. Olthof vreest dat zo ongeveer de hele Schiphol-regio straks de stempel van ‘slechte leefbaarheid’ krijgt. Desgevraagd zegt de provincie nog steeds niets te hebben gehoord van BZK over hoe terecht die vrees is.

Veel gemeentelijke plannen voor de bouw van tienduizenden woningen in de Schipholregio zijn weinig waard zo lang er beperkingen worden opgelegd vanwege het luchtverkeer. Grote maatschappelijke opgaven (klimaatdoelen, verbeteren van de leefbaarheid, aanpak woningnood) komen in deze regio altijd weer uit bij de discussie over lusten en lasten van het luchtverkeer. Wethouder Gordon laat die liever even buiten beschouwing en wijst op de winst van het transformeren van Kronenburg : ‘We moeten niet denken in termen van beperkingen, we moeten zoeken naar wat volgens ons wél kan.’

foto: Wethouder Floor Gordon (D66) tussen kantoorkolossen in Amstelveen die niet meer worden gebruikt. Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant